تصویری از غارنگاره هاى باستانى ايران
نماد- ماهی-در-هنر-باستانی-ایران
نماد- ماهی-در-هنر-باستانی-ایران
دوره مس سنگی:
کهن‌ترین نمونه‌های نماد ماهیان چرخان در ایران را می‌توان بر روی سفالینه‌های تل باکون یافت. وابستگی این ماهيان که گاه تنها و گاه جفت به گرداگرد سفال می‌چرخند با شاخه‌های گیاهی کنارشان آشکارا یادآورنگهبانی کَر ماهی از گیاه زندگی است (تصویر ١ و ٢).
سفالینه-با-نماد-ماهی-چرخانکرماهی-تل-باکون-موزه-ملی-ایران
سفالینه با نماد ماهی چرخان(کرماهی)- تل باکون"
دوره مفرغ:
ردیفی از نماد ماهیان چرخان به گرد تکوکی سفالین از ملیان نقش شده‌اند (تصویر ٣).
بر کف کاسه‌های شهرسوخته نیز نماد ماهیان دیده می‌شوند (تصویر ٤). گاه این ترکیب گردان به گیاهان ماهیگونی تبدیل می‌شود که به دور یک مهرانه می‌چرخند (تصویر ٥).
بر کف یک ظرف مفرغی یافت شده از شهداد، نه نماد ماهی در دو ردیف به گرد یک دایره در چرخشند (تصویر٦). از جیرفت بر روی ظرفی سنگی ابری پیچان از بالای سر یک گاو سرازیر شده و یک نماد ماهی به سوی آنبالا پریده است (تصویر ٧). یک تنگ مفرغی از این تمدن به سان ماهی یافت شده که برای نگهداری مایعاتاستفاده می‌شده است (تصویر ٨).
تکوک-سفالین-و-ماهیان-گرد-آن-تپه-ملیان-موزه-ملی-ایران
نماد-ماهی-بر-کف-کاسه-سفالی-شهر-سوخته-موزه-ملی-ایران
-کاسه-سفالی-با-نقش-گیاهان-ماهی-گون-و-گردان-حول-یک-مهرانه-شهر-سوخته-موزه-ملی-ایران.
ظرف مفرغی با نماد ماهی های گردان-شهداد-موزه-ملی-ایران
ظرف-سنگی-با-نماد-حیوانات-و-ماهی-جیرفت-موزه-ملی-ایران.
تنگ-مفرغی-به-شکل-ماهی-جیرفت-موزه-ملی-ایران.
نماد ماهی را مردمان شوش نیز بر سفال هایشان نقش کرده‌اند (تصویر ٩). آویزهای حفاظت‌گر ايلامى راگاهی به سان ماهی ساخته‌اند ( تصویر ١٠ و ١١). از هزاره سوم پ.م یک قطعه فلزی (شاید قبضه شمشیر یادسته سریر) از شوش به جا مانده که هیبت ماهی بزرگی را دارد با باله پیچ خورده پشتی که موج‌های آب درمیان دهان گشوده‌اش تصویر شده (تصویر ١٢).
-تنگ-سفالی-با-نماد-ماهی-شوش-موزه-ملی-ایران
آویزه-محافظ-به-شکل-ماهی-شوش-موزه-ملی-ایران.
آویزه-محافظ-به-شکل-ماهی-شوش-موزه-ملی-ایران"
قطعه-فلزی-به-شکل-ماهی-دسته-سریر-یا-قبضه-شمشیر-شوش-موزه-ملی-ایران."
دوره آهن:
تنگی از سفال خاکستری به سان ماهی در قلی درویش کشف شده که دهانه‌ای برای پر کردن و دسته و آبریزدارد (تصویر 13).
اثری همسان آن با ظرافت بیشتر از لرستان به دست آمده که بر زمینه نخودی نقش‌هایی به رنگ اخرایی دارد(تصویر 14). در میان آثار کلماکره تیردان سیمینی به چشم می‌خورد که بر روی آن چهار نماد ماهی در پییکدیگر شناورند (تصویر 15). یک نمونه همسان آن از نقره و دو نمونه از طلا در میان اشیای مجموعه محبوبیاندیده می‌شود (تصویر18-16).
تنگ-سفال-خاکستری-به-شکل-ماهی-قلی-درویش-لرستان، موزه-ملی- ایران
تنگ سفالی به شکل ماهی- لرستان، موزه ملى ايران
تیردان-سیمین-با-نماد-ماهی-کلماکره-موزه-ملی-ایران
تیردان-های-زرین-و-سیمین-با-نقش-نماد-ماهی-کلماکره-مجموعه-محبوبیان
دوران هخامنشی، پارتی و ساسانی بر دیواره ورودی کاخ بارعام پاسارگاد نقش نگهبانان اساطیری نیزه به دستی تصویر شده که در گذر زمانبخش بالایی اندامشان تخریب شده و اکنون تنها از کف پا تا زانویشان دیده می‌شود (تصویر ١٩). اما به یاریهمین بخش بازمانده می‌توان هویت گروهی از آنها را که پوشاکی به سان ماهی بر روی پای انسانیشان دارندبازشناخت. از آنجایی که نوشتارهای پارسی به ماهیت این اشخاص اشاره‌ای نداشته‌اند می‌توان این نقش رانشانگر آپکالوها (هفت خردمند ستایشگر خدای انکی) و برگرفته از اندیشه میان رودانی دانست
یکی از آثار خوش ساخت مجموعه آموی ظرف ماهی گون زرینی است که روزنی در سر و حلقه‌ای برای آویختنروی باله‌اش دارد و فلس‌هایش به دقت قلمزنی شده (تصویر ٢٠).
نماد ماهی را بر پشت برخی از سکه‌های برنزی دوره پارتی همچون سکه اردوان دوم (تصویر ٢١) و فرهادچهارم (تصویر ٢٢) ضرب کرده‌اند. ماهیان چرخان بر کف بسیاری از کاسه‌های زرین و سیمین ساسانی نقش شده‌اند. قرار گرفتن نماد این دوماهی در زیر ریشه یک گیاه در برخی از این ظرف‌ها (تصویر ٢٣) نشان دهنده زنده بودن اندیشه ماهیاننگاهبان ریشه گیاه زندگی در آن دوران است. روی یکی از این ظرف‌ها بالای سر این ماهیان بانویی بر پشت یکشیردال نشسته که سرنایی بر لب دارد (تصویر ٢٤). پشت یک کاسه نقره‌ای زرکوب دیگر که از رشی گیلان یافتشده، مجموعه‌ای از موجودات اساطیری در کنار هم شناورند، از جمله ماهیانی که به گرد مرکز ظرف می‌چرخند(تصویر ٢٥)
دیوارنگاره-کاخ-بارعام-با-نقش-نگهبان-گاسارگاد-اساطیری-آپکالو-هخامنشی-پاسارگاد
ماهی-زرین-مجموعه-آمودریا-هخامنشی-موزه-بریتانیا
-سکه-برنزی-با-نقش-ماهی-اردوان-دوم-پارتی-موزه-بریتانيا
سکه-برنزی-با-نقش-ماهی-فرهاد-چهارم-پارتی-موزه-بریتانیا
بشقاب-سیمین-با-نقش-ماهی-در-زیر-ریشه-گیاه-زندگی-ساسانی-موزه-آرمیتاژ
بشقاب-سیمین-با-نقش-ماهی-در-زیر-ریشه-گیاه-زندگی-ساسانی-موزه-آرمیتاژ
کاسه-نقره-زرکوب-با-نقش-ماهی-و-موجودات-اساطیری-ساسانی-رشی-گیلان-موزه-ملی-ایران