یکی از جالب‌ترین جانوران دریایی هشت پا یا اختاپوس نام دارد که بتازگی برسی‌‌های زیاد و تحقیقات دوباره‌ای در مورد این حیوان صورت گرفته است.
نام اختاپوس از زبان پارسی گرفته شده و به معنی هشت – پا است. بیش از ۲۰۰ گونه اختاپوس وجود دارد و همه آنها در اقیانوس‌های سراسر جهان و معمولاً در نزدیکی صخره‌های مرجانی زندگی میکنند.
هشت پا جزو بی‌مهرگان است به این معنی که استخوان ندارد. بهمین دلیل هنگامی که هشت پا از آب بیرون کشیده میشود شکلش را از دست می دهد. و بدلیل بی استخوانی, حیوان میتواند از سوراخ کوچکی تن بزرگ خود را رد کند .
دی ان ا اختاپوس با دی ان ا همه موجودات دیگر فرق دارد. این حیوان دوست دارد تنها زندگی کند و اگر عضوی از تن او جایی گیر کند, حیوان آن عضو را از تن جدا ساخته و محل را ترک میکند. بدن اختاپوس از هزاران باکش تشکیل شده که هر کدام از این بادکش ها شبیه جارو برقی کار میکنند.
خاستگاه این حیوان مشخص و معلوم نیست و به ناکجا آباد تعلق دارد. پیش از اینکه کشتی های ساخت امپراتوری پارس ها بدست وحشیها بیفتد, در اقیانوسها اختاپوس های عظیمی میزیستند که بزرگترین موجودات روی زمین محسوب میگشتند. با وجود داشتن مغز بسیار کوچک و تقریبا ناچیز, اختاپوس یکی از باهوشترین موجودات روی زمین است.
تمامی اطلاعات اساسی و بنیادی در مورد این حیوان در کتب علمی پارسی با طرح‌ها و نقاشی‌های مربوطه به آن آمده است . این کتب امروزه در اروپا و آمریکا میباشد. به تازگی ادعا میشود که اطلاعات تازه‌ای از این حیوان بدست آمده است.
حقایق جالب درباره اختاپوس :
- سر هشت پا با ۸ بازو احاطه شده. همه اندام‌های حیاتی این جانور در سر آن قرار دارد.
- رنگ و اندازه هشت پا بوسیله محیطش تعیین میشود. هشت پاهایی که در آب سرد زندگی میکنند خیلی بزرگ تر از هشت پاهایی هستند که در آب گرم وجود دارند.
- تنها ساختار سخت در بدن هشت پا منقار آن است که شبیه منقار طوطی است. هشت پاها از منقارشان برای خوردن استفاده میکنند.
- روی بازوهای هشت پا دو ردیف کلاهک مکنده وجود دارد که قدرت مکش خوبی دارند ( ۲۴۰ کلاهک مکنده در هر بازو) و به این وسیله هشت پا میتواند خرچنگ‌ها و حلزون‌های صدف دار را شکار کند.
- هشت پا ۳ قلب دارد و خونش آبی رنگ است.
- بااین که هشت پا بی‌مهره است اما دستگاه عصبی فوق العاده پیشرفته‌ای دارد و میتواند موضوعات گوناگونی را یاد بگیرد. برخی از آزمایشات نشان میدهد هشت پا قادر به حل پازل و تشخیص اشکال و طرح‌ها است.
- هشت پا هم حافظه بلند مدت و هم حافظه کوتاه مدت دارد.
- بدلیل دستگاه عصبی بسیار پیشرفته‌ای که هشت پا دارد، برخی از مردم باور دارند این جانور در طول عمل جراحی درد را حس میکند و نیاز به بیهوشی دارد.
- هشت پاها بیشتر بخاطر بکارگیری روش‌های مختف بمنظور فرار از دست شکارچیان معروفند.
- هشت پا میتواند رنگ و بافت پوستش را برطبق محیطش تغییر دهد و خود را از دیدها مخفی سازد (استتار کند).
- از راه‌های فرار هشت پا از دست شکارچیان کیسه جوهر آن است. هشت پا مقدار زیادی جوهر تیره را از کیسه جوهر‌ش آزاد میکند که سبب میشود شکارچی سردرگم شود و هشت پا فرصت فرار پیدا کند.
- یکی از بازوهای هشت پا بوسیله شکارچیان از بین برود، خیلی زود بازوی دیگری رشد میکند و هشت پا میتواند بازوی دیگری را جایگزین بازوی شکار شده کند.
- از هشت پاها سمی بسیار قوی تولید میکنند که میتواند شکار را بی‌حس کند یا به یک انسان صدمه بزند. هشت پای حلقه آبی، خطرناک‌ترین گونه هشت پا است و میتواند در یک آن چند نفر را بکشد.
- هشت پای نر چند ماه پس از جفت گیری می میرد. هشت پای ماده تا زمانی که بچه‌هایش از تخم خارج شوند زنده می ماند و سپس از گرسنگی می میرد چراکه مدت ۳ ماه(مدت زمانی که لازم است تا بچه‌ها از تخم بیرون بیایند) چیزی نمی خورد.
- هشت پای ماده بیش از ۱۵۰۰۰۰ تخم در یک هفته می گذارد. بعد از این که بچه اختاپوس‌ها از تخم بیرون آمدند، مدت کمی روی سطح دریا همراه با پلانکتون‌ها شناور می مانند و سپس دوباره به اعماق دریا شنا می کنند.
- هشت پا بسته به نوع گونه طول عمری بین چند ماه تا چند سال دارد.
................................................................
هَشت‌پا یا اُختاپوس(Octopoda) یک جانور آبزی از رده سرپایان(۱) است که در بخش‌های گوناگونی از اقیانوس‌های جهان، بویژه در آب‌سنگهای مرجانی زندگی میکند. ۳۰۰ گونه از هشت‌پا شناسایی شده که این تعداد، یک‌سوم از تمامی گونه‌های سرپایان را تشکیل میدهد. هشت‌پاه ا از زیرردهٔ نیام‌داران (Coleoidea)، بالاراستهٔ هشت‌پاریختان (Octopodiformes) و راستهٔ هشت‌پایان (Octopoda) است.
(۱) سَرپایان (Cephalopods) رده‌ای از جانوران شاخهٔ نرم‌تنان هستند. به آنها سرپاوَران هم گفته شده‌است. ویژگی سرپایان، قرینه بودن دو بخش بدن، داشتن سر برجسته، و داشتن بازو یا شاخک است. همگی سرپایان دریازی هستند. از آنجا که سرپایان قادر به ترشح مرکب از بدن خود هستند ماهیگیران به آنها ماهی‌های مرکب میگویند.
از جانوران سرپا میشود هشت‌پا، ماهی مرکب، ناتیلوس، سپیداج، سرپاور، سرپاور دم‌کل، سرپاور جهنمی، شاخ‌قوچی و تانینگیای ایرانی را نام برد.
سرپایان در دوره اردویسین از جانوران چیره بر آب‌ها بودند. این موجودات شکارگر شبانه هستند و لاروهای آنها از پاروپایان و دیگر پلانکتون‌ها و خرچنگ‌های کوچک و بزرگ و صدف‌های خوراکی و حلزون‌ها و ماهی‌های کوچک تغذیه میکنند و اما فک، شیر دریایی، سمور آبی و همجنس‌های بزرگتر خود (با خاصیت هم‌نوع‌خواری) و... از آنها تغذیه میکنند.
جنس‌ها در سرپایان جدا از هم بوده و اما تخم‌های آنها بزرگ و دارای زرده زیاد است و نوزاد آنها فاقد مراحل لاروی بوده و مشابه جانور بالغ اما مینیاتوری آن میباشد.
درصد پروتئین موجود در گوشت سرپایان بالا است به این خاطر از محصولات شیلاتی بشمار می‌روند. همچنین از مرکب آن در صنعت و حتی در صنایع داروئی می‌توان استفاده کرد یا از صدف داخلی برخی از انواع آنها بخاطر داشتن مواد معدنی مثل کلسیم نیز می‌توان استفاده کرد.
رده سرپایان دارای بازو در اطراف سر خود هستند که این بازوها برای شنا، خزیدن و چسبیدن به سنگ و بدست آوردن طعمه بکار می‌رود. این بازوها بدهان آنها می‌رسد و دهان در وسط این بازوها قرار دارد. در برخی از این گونه‌ها روی بازوها، کلاهک‌های مکنده وجود دارد.
در بالای راست‌روده دارای کیسه مرکب هستند که در نزدیک مخرج باز شده و هنگام خطر با انقباض از آن جوهری خارج کرده که محیط را تیره و تار کرده و میتواند از دشمن خود فرار کنند. در برخی مثل ماهی مرکب و حتی هشت‌پا، یاخته‌های رنگین ستاره‌ای شکل وجود دارد که تحت تأثیر هورمون‌های جنسی یا واکنش‌های عصبی بطور منظم منقبض و منبسط شده و رنگ حیوان را متناوباً تیره و روشن می‌سازند.
از مغز آنها به تعداد بازوها، اعصاب خارج میشود و در دو طرف سر دو چشم بزرگ با ساختار کامل وجود دارد. دارای قلب سه‌حفره‌ای و وجود هموسیانین یعنی مس به جای آهن در خون هستند و این امر باعث شده که رنگ خون آنها بجای قرمز بصورت بیرنگ متمایل به آبی دیده شود که این دستگاه گردش خون، انرژی بسیاری احتیاج دارد بطوریکه طول عمر آنها را بدلیل این مصرف انرژی بالا، کوتاه‌تر می‌سازد.
همه نرم‌تنانی که در رده سرپایان قرار می‌گیرند، توانایی حرکت از روی مسیرهای پر پیچ و خم، تقلید از دیگر گونه‌ها، استفاده از ابزار و یادگیری از همدیگر را دارند. در این میان، سرپایان دو بازویی و ده‌پایان از جمله موجوداتی هستند که حتی می‌توانند همزمان پیام‌های متناقضی را به همنوعانشان ارسال کنند تا بدین ترتیب علیه یکی از همنوعانشان با دیگری متحد شوند. بدین ترتیب می‌توانیم بگوییم جایگاه سرپایان در خانواده بزرگ نرم‌تنان مانند جایگاه دلفین‌ها در خانواده بزرگ آبزیان است. اما تنها تفاوت موجودات رده سرپایان با دلفین‌ها اینست که دلفین‌ها مغز بزرگی دارند اما برای نمونه مغز هشت‌پاها بقدری کوچک است که نمی‌توان تصور کرد این موجودات نیز از توانمندی‌هایی شبیه به دلفین‌ها برخوردار باشند.
در حدود ۸۰۰ گونه زنده از سرپایان یافته شده‌است. گرچه همواره گونه‌های جدیدی نیز یافته میشود. ۱۱ هزار آرایه منقرض نیز توصیف شده‌است. نرم‌تن بودن سرپایان به این معنی که براحتی فسیل نمی‌شوند و بنابراین تعداد واقعی گونه‌های منقرض میتواند بسیار بیشتر باشد.
