" پرپیون و یا پرپاپیون" گیاهی از تیره اوپرپارسه است. این تیره از خانواده بزرگی از گیاهان گلدار است. تیره اوپرپارسه از راسته گل‌سپاسی‌سانان و از خانواده استبرق‌سانان است. همچنین بنام "شیرسگ و یا علف شیر " هم نامیده شده‌است. علت نامگذاری این گیاه با نام پرپاپیون ، شکل ظاهری برگهای فوقانی انست که مانند پاپیونی است که ایرانی‌‌ها عادت داشتن به یقه پیراهن خود بدوزند و در دوران امپراتوری صفوی این پاپیون داشتن یه نوع رعایت ادب در جشن‌ها محسوب میشد. بعد‌ها طرز لباس پوشیدن ایرانی‌‌ها در امپراطوری صفوی به آمریکا منتقل شد و در آنجا پوشیدن لباس‌های مدل پارسی یک نوع افتخار بود که فقط مختص دارا‌ها میبود و این افتخار تاکنون هم ادامه دارد با این تفاوت که آنرا بنام خود زده‌اند. بگذریم.
گیاه "پرپاپیون" دارای خواص دارویی مهمی است . این گیاه دارای شیرآبه سفید رنگ حساسیت‌زایی است که در درمانهای گیاهی مانند از بین بردن زگیل (به دلیل داشتن خاصیت سلول سوزی) استفاده میشود. این گیاه در شرکتهای دارویی جهت تولید داروهای مختلف استفاده میشود و در طب ایرانی کاربرد زیادی داشته‌است.
تقریبا اغلب گیاهان خانواده اوپرپارسه دارای این شیره سفید هستند و هرچند سمی بودن این شیره ممکن است در گیاه پرپیون ناچیز باشد ولی بهتر است افرادی که حساسیت پوستی دارند از تماس با شیره این گیاه خودداری کنند و والدین اجازه ندهند کودکان این گیاه را بخورند یا شیره آن را به پوست خود بزنند. (حضور این گیاه در محیط زندگی انسان خطری ندارد ولی گیاه خوراکی نیست).
در ایران از این گیاه برای رنگرزی و درمان تب استفاده میکردند. پرپاپیون گیاه شب چله است و ایرانیان از این گیاه در شب یلدا و یا شب چله برای تزیین استفاده میکردند. امروزه در مکزیک و گواتمالا آن را بنام گل شب کریسمس می‌شناسند. در اسپانیا آن را گل عید پاک می‌نامند و در شیلی و پرو به نام تاج کوه‌های آند شناخته میشود. این گیاه همچنین بنام های پوینستیا، و دختر سفیر و یا دختر کنسول و یا گل کریسمس هم خوانده میشوند که نام‌های معتبری نیستند.
گیاه پرپاپیون یک بوته یا درختچه است که ارتفاع آن به ۶۰ سانتی‌متر تا ۴ متر می‌رسد. داری برگهای سبز تیره رنگ بوده که طول آن‌ها بین ۷ تا ۱۶ سانتی‌متر است. برگهای بالایی آن معمولاً قرمز تیره هستند اما میتوانند نارنجی، سبز روشن، شیری، صورتی، سفید یا مرمری باشند. در ایران مطابق معمول تمامی این رنگ‌ها یافت میشود درحالیکه رنگ‌های نارنجی و سبز روشن آن را در کمتر جایی میتوان یافت. بجهت رنگ و دسته‌بودن غالباً بجای گلبرگهای گل اشتباه گرفته میشوند. گلهای پرپاپیون کوچک و معمولا زرد رنگ هستند و در میان گرو‌ه‌های برگی قرار دارند.
پرپاپیون امروزی در شمال ایران که کاشته میشود خیلی بزرگتر میشود. برگهای آن بیضوی، سبز روشن با لبه صاف یا كمی دالبر دار دیده می شود. گلهای پرپیون بوسیله تعداد زیادی برگک و یا براكته (bract) بیضوی احاطه شده اند. گلها (از نظر گیاهشناسی به این نوع گل آذین در تیره اوپرپارسه: سیاتیوم (Cyathium) گفته میشود) و برگک ها در اواخر پاییز ظاهر میشوند. برگک ها معمولا قرمز رنگ بوده ولی برنگ‌های نارنجی، سبز روشن، شیری، صورتی، سفید یا مرمری نیز وجود دارند.
تجاری شدن برخی گیاهان داستان جالبی دارد، در مورد پرپاپیون یک تاجر آلمانی به نام آلبرت اکک که در سالهای ۱۹۰۰ از ایران دیدار میکرد با دیدن این گیاه عاشق آن شد و چون شم اقتصادی خوبی داشت در مورد این گیاه اطلاعات لازم را جمع‌آوری کرده و چگونگی نگهداری و تکثیر آنرا از ایرانیان آموخت. سپس نمونه‌های زیادی از آن را با خود به آلمان برد و در آنجا با فروش آن به ثروتمندان آلمانی پول زیادی را به جیب زد. اکک در سالهای شروع جنگ جهانی دوم از آلمان به آمریکا مهاجرت کرد و گیاه پرپاپیون را با خود به آمریکا برد و خود و خانواده‌اش در توسعه و رواج گیاه پرپاپیون در این قاره و به عنوان “گل کریسمس” نقش مهمی ایفا کردند . بعد از او پسرش پاول اکک یک روش پیوند و تکثیر پیدا کرد که به تولید بیشتر گیاه منجر شد. ولی نسل سوم خانواده "اکک" یعنی "پل اکک جونیور"، موجب ارتباط بین پرپاپیون و عید کریسمس شد. او علاوه بر اینکه گیاهان را با راه آهن بجاهای دیگرمیفرستاد قلمه‌ها و شاخه بریده گیاه را نیز رایج کرد و با هواپیما بنقاط دورتر میفرستاد. همچنین به ایستگاه‌های تلوزیونی در روز شکرگذاری مسیحیان گلهای برایگان پرپاپیون ارسال میکرد و با حضور در برنامه‌های تلویزیونی به ترویج این گیاه میپرداخت، استفاده از این گیاه در تلویزیون در زمانهای منتهی به کریسمس نام پرپاپیون را با کریسمس پیوند زد و به "گل کریسمس" مشهور شد.
این گیاه از طرفی عاشق نور و از طرف دیگر روز کوتاه است. یعنی گیاه در شرایطی تولید گل میکند که ساعات روز از ساعات شب کوتاه‌تر باشد که این امر به طور طبیعی در پاییز و زمستان اتفاق می‌افتد.
یکی از دلایل اینکه این گیاه در خانه‌های معمولی در سالهای آینده گلدهی نمیکند همین “روزکوتاهی” است. به این ترتیب که امسال که گیاه خریداری میشود و به منزل منتقل میشود گلهای زیبا و عالی دارد، در طول بهار و تابستان هم رشد میکند ولی در پاییز آینده همچنان سبز است وتغییر رنگ نمیدهد. علت آن روشنایی منازل در ساعات اولیه شب است و گیاه متوجه کوتاه شدن روزها نمیشود. برای غلبه بر این مشکل از اوایل پاییز گیاه باید در محیطی باشد که شب‌ها چراغ آنجا روشن نشود. یا اگر چنین محیطی در اختیار نداریم، باید با روشن شدن چراغها گیاه را با پوشش سیاه رنگی مانند کیسه‌های زباله مشکی بزرگ بپوشانیم تا چراغ خانه مزاحم روزکوتاهی او نشود. (در نظر داشته باشید که این پوشش بعد از خاموش شدن چراغها برداشته شود تا احیانا افزایش رطوبت زیر نایلون منجر به بیماریهای قارچی و خفگی گیاه نیز نشود). علاوه بر روزکوتاه، دما نیز در گلدهی تاثیر دارد و این دو عامل با هم روی گلدهی گیاه اثر میگذارند. دماهای بالا در زمان گل انگیزی مانع گلدهی میشود یا گلها را به تاخیر می‌اندازد. بنابراین میشود گفت روزکوتاه+دمای خنک منجر به گلدهی بهتری خواهدشد.
گل پرپاپیون سفید رنگ میباشد، ولی از آنجایی که در میان برگ‌هایی برنگ سرخ، سفید، عنابی و گاهی صورتی مخفی است، این گلهای کوچک سفید، جلب توجه نمی‌نماید و تصور میکنند همین برگهای سرخ در واقع گل اصلی می‌باشند.
پرپاپیون بنور قابل توجهی نیاز دارد، پایداری زیبایی این گل منوط به نور زیاد است.
این گل به آب فراوان محتاج نیست، پس نباید با میزان آبدهی، گل را بیمار کرد. در صورت آبدهی زیاد باید خاک گل را تعویض کرد. بهیچ وجه نباید بگل زیاد آب داد زیرا این کار ریشه را میپوساند و گل را نابود میکند.
پرپاپیون در پاییز گل دادن را آغاز میکند و کل زمستان نیز گل‌هایش را حفظ می‌نماید ولی اگر شرایط آب و هوایی را برایش نامساعد کنید، شروع بریزش خواهد کرد.
محیطی که برای این گل مناسب است، گرم و اندکی مرطوب است، ولی اگر محیط بیشتر از نیاز گرم باشد، هنگام گل دهی بتاخیر می‌افتاد.
در ایران معمولا دراردیبهشت و تیر ماه گیاه را قلمه میزنند. برای داشتن گلهای بزرگ و محکم باید از بوته‌های قوی و سالم برای قلمه زدن استفاده کرد.
مکزیکی‌ها آنرا "گٔل چرم" هم می‌نامند. ماه نوامبر و دسامبر وقت گٔل دادن این گیاه است. این درختچه دارای درختچه نر و درختچه ماده میباشد. درختچه ماده شامل تخمدان و درختچه نر حامل گرد است. گٔل‌ها به رنگ‌های سفید، سبز کمرنگ، صورتی، زرد کمرنگ، قهوه‌ای، سرخ و سبز می‌باشند.
مراقبتها:
نور: پرپاپیون بنور متوسط تا زیاد نیازمند است. بنابراین گلخانه، پاسیو، نزدیکی پنجره، پشت ویترین مغازه‌ها و نزدیک پنجره‌های بزرگ در راه‌پله‌ها میتواند نور مورد نظر این گیاه را تامین کند.
دما: بطور عام میتوان گفت، حداقل در زمانیکه شما این گیاه را در حال گلدهی از فروشگاه‌ها خریداری کرده و بمنزل منتقل میکنید، در این شرایط، گیاه خنکی را بگرما ترجیح میدهد. دمای متوسط ۱۵ تا ۲۰ درجه در اغلب مواقع سال برای این گیاه مناسبتر خواهدبود. در طول تابستان نیز سعی میشود دمای محیط این گیاه خنک باشد. قلمه‌های این گیاه ولی در “دمای بستر” ۲۵ درجه بهتر ریشه میدهند. حال آنکه در زمان گلدهی دمای بیش از ۲۱ درجه موجب کاهش گل‌انگیزی و دماهای کمتر از ۱۰ درجه باعث افزایش پوسیدگی ریشه میشود.
آب: شاخ و برگ گیاه نباید در زمان آبیاری خیس شود و بهتر است آب فقط به ریشه‌ها داده شود. آبهای حاوی فلوراید و کلر زیاد برای گیاه مضر است. فاصله بین دو آبیاری باید به نحوی باشد که خاک خشک شود. رطوبت زیاد در محیط گلدان موجب افزایش بیماریهای پوسیدگی ساقه و ریشه میشود. بعد از آبیاری در زیرگلدانی نباید آب جمع شود. (بشقاب زیر گلدان را بعد از آبیاری تخلیه فرمایید)
کود: این گیاه به نیتروژن و فسفر نیاز زیادی دارد. بنابراین استفاده از کودهای کامل حاوی نیتروژن و فسفر و پتاسیم میتواند موجب بهبود رشد و ماندگاری گیاه شود.
نکته: ریزش برگها و گلها میتواند از کمبود نیتروژن (ازت) باشد از طرفی دیگر پیچ خوردگی بسمت پایین برگهای جوان و ریزش و ظهور نوارهای زرد روی برگها ممکن است از تجمع و سمیت آمونیوم (نوعی ترکیب حاوی نیتروژن) باشد که در دماهای پایین و رطوبت زیاد موجب صدمه به گیاه میشود. بنابراین در استفاده از کودهای حاوی نیتروژن باید دقت داشته باشیم که کودیاری بیش از اندازه نیز برای گیاه مضر است و بهتر است کودها در حداقل ممکن بگیاه داده شود.
خاک: مخلوطی از خاك برگ و خاك جنگلی برای رشد و نمو این گیاه مناسب است. ولی ضدعفونی کردن بستر کاشت یا استفاده از بسترهای آماده استریل بهتر است. امروزه تولیدکنندگان از ترکیبات حاوی پیت‌ماس بیشتر استفاده میکنند. به دلیل pH مناسب و EC کم و ظرفیتهای مناسب این بسترها، استفاده از خاک طبیعی توصیه نمیشود. یا در صورت استفاده از برگها و خاک جنگلی بهتر است خوب جوشانده شوند یا با سموم ضدعفونی خاک پاکیزه شده و بعدا استفاده شوند.
ازدیاد: قلمه گیری از پرپاپیون نیازمند دقت و سعی تمام است. و درصد قلمه‌های موفق پایین است. از طرف دیگر ممکن است قلمه‌های ریشه‌دار شده گلهای مورد نظر تولیدکننده را نیز ارائه نکند. امروزه در کشورهای هلند و آمریکا روش کشت بافت بیشتر استفاده میشود. و اغلب تولیدکنندگان نشاء آماده تهیه میکنند. برای مطالعه جزئیات بیشتر در مورد ازدیاد این گیاه به صفحات ۲۵۴ تا ۲۶۰ جلد اول از کتاب معظم دوجلدی”گلکاری علمی و عملی” تالیف آقایان مسعود قاسمی قهساره و محسن کافی، نشر مولف، چاپ اول ۱۳۸۸ مراجعه فرمایند.
مشکلات نگهداری از پرپاپیون:
ریزش برگ: دمای بالای محیط (یا دمای خیلی کم)، آبیاری زیاد (یا آبیاری خیلی کم)، کمبود نیتروژن، (یا عدم جذب نیتروژن به دلایلی مانند دمای خیلی کم، یا پوسیدگی ریشه) وجود املاح خیلی زیاد در خاک (EC بالای خاک که میتواند در اثر آبیاری با آب شور باشد) و همچنین نور کم میتواند منجر به ریزش برگ در گیاه باشد.
پوسیدگی ساقه و ریشه: بیماریهای قارچی در اثر آبیاری زیاد یا دمای کم یا عدم تهویه هوا یا عدم زهکشی خوب موجب تحریک قارچ‌هایی مانند پیتیوم و ریزوکتونیا میشود. راه حل غیر شیمیایی ممانعت از مشکلات محیطی است. یعنی آبیاری به اندازه و بموقع، ایجاد زهکش خوب. استفاده از خاکهای استریل، گندزدایی بستر کاشت و در صورت عدم موفقیت، نهایتا سم پاشی با قارچ‌کشها. و البته مواد ارگانیک مانند پودر دارچین و چوب دارچین میتوانند بمقدار محدودی جلوی توسعه بیماریهای قارچی را بگیرند.
در حاشیه:
بطورکلی پرپاپیون گیاه بسیار زیبا و در عین حال حساسی است که نگهداری از آن برای افراد حرفه‌ای و علاقمند موجب سرگرمی و لذت وافر و از طرف دیگر برای افراد غیردقیق موجب اعصاب خوردی میشود. به این گیاه به چشم “غذای روح” نگاه کنند که در طول زمستان که گیاهان گلدار کم میشوند به منزل ما آمده و چند صباحی میهمان ما هستند و در مدت چند ماه و کمی بیشتر زینت‌بخش محفل خانواده ما میشوند، و به این دلیل که شرایط نگهداری از این گیاه اغلب بصورت صددرصد در خانه ما موجود نیست با آمدن بهار و گیاهان بهاری محبوریم این گلدان را با گیاه دیگری جایگزین کنیم.
