اسناد امضا شده با روسیه، گام بزرگی برای ایران است تا مبدل به قدرت هسته‌ای – انرژتیک شود.
روسیه و ایران ۱۱ نوامبر سال جاری در مسکو پاکت اسناد مربوط به ساخت ۸ بلوک انرژی اتمی ( ۴ بلوک انرژی در نیروگاه اتمی « بوشهر» و ۴ بلوک در جایی دیگر) را به امضا رساندند. از جمله، قرارداد ساخت اولین دو بلوک در نیروگاه بوشهر با امکان گسترش آن تا ۴ بلوک به امضا رسید. مطابق با پروتکل ، سوخت هسته‌ای برای نیروگاه اتمی در طول سیکل کار ۸ بلوک جدید توسط روسیه آماده خواهد شد. سوخت هسته‌ای مصرفی برای فرآوری و نگهداری به روسیه برخواهد گشت.
اجرای این طرح‌ها برای روسیه و ایران و پیشرفت مناسبات آنها چه اهمیتی خواهد داشت؟
ولادمیر ساژین در اینباره چنین می نویسد: ارزش معامله هسته‌ای بین روسیه و ایران که بزرگترین معامله در بازار جهانی هسته‌ای در سالهای اخیر است بدون غلو فوق العاده زیاد است. اهمیت آن جهانی و نه فقط منافع اقتصادی روسیه و ایران را در نظر می گیرد ، بلکه کل مجموعه مناسبات بین الملل، هم دوجانبه و هم منطقه‌ای و جهانی را تحت الشعاع قرار خواهد داد.
برای ایران، این گامی بزرگ در جهت آن است که یک قدرت هسته‌ای – انرژتیک شود. تا قبل از انقلاب اسلامی، شاه ایران پروژه ساخت ۲۰ بلوک انرژی اتمی را به امضا رساند. اکنون در سطح دیگری و در شرایط دیگری آرزوی ایرانی‌ها عملی می شود و آنها فعالانه از انرژی اتمی استفاده می کنند. در اینجا، از ساخت بلوک‌های انرژی به قدرت ۱۰ گیگاوات ( هزار میلیون وات) در ایران توسط روسیه صحبت می شود. به عنوان مثال، ظرفیت کل نیروگاههای روسیه ۲۵ گیاگاوات است. در آینده ایران می تواند برق اضافی را به سراسر منطقه صادر کند. بعلاوه، انرژی اتمی باعث آن خواهد شد تا ایران بخش قابل توجه نفت و گاز را آزاد کند که اکنون برای تأمین تولید برق مورد استفاده قرار می گیرد و از آن در عرصه پتروشیمی و برای صادرات استفاده کند. این امر مدرنیزه کردن و بازسازی اقتصاد را به همراه خواهد داشت.
قرارداد اتمی با روسیه باعث جلب شمار زیاد متخصصان و کارخانه‌ها به این پروژه خواهد شد. روسیه بنوبه خود آموزش متخصصان ایرانی برای کار در بلوک‌های جدید انرژی اتمی را به عهده خواهد گرفت.
برای روسیه نیز این پروژه اهمیت زیادی دارد. اولا سرمایه ساخت بلوک‌های انرژی از طرف ایران تأمین خواهد شد که با ملایم شدن تحریم‌ها از قدرت پرداخت بیشتری برخوردار می شود. روسیه مقدار قابل توجه ارز به میزان دهها میلیارد دلار را دریافت خواهد کرد. به عنوان مقایسه می توان گفت که در سال گذشته ساخت دو بلوک نیروگاه « خمِلنیتسکی» به ارزش ۵ میلیارد دلار ارزیابی شد. بعلاوه، ایران سوخت هسته‌ای روسیه را خریداری خواهد کرد که آن را می توان درآمد اضافی خوبی برای روسیه دانست.
دوما، صنایع اتمی روسیه از سفارشات دراز مدت جدید برخوردار می شود که به تأمین کار کارخانه و اشتغال کارگران کارخانه برای سالهای طولانی خواهد انجامید.
سوما، در بازار تجاری جهان حتی حالا قبل از لغو رسمی تحریم ها، مبارزه سختی بر سر دسترسی به بازار ایران در گرفته است و رقابت فوق العاده شدید است. همه می خواهند برای پر کردن کیف پول خود در آینده پس از لغو تحریم‌ها آماده شوند. در « روس اتم» زمینه را آماده کرده اند. وقتی تحریم‌های ضد ایران لغو شود ( که حتما این اتفاق خواهد افتاد)، تاجران خارجی از جمله از رشته انرژتیک به ایران سرازیر خواهند شد تا « زمین را باصطلاح شخم بزنند» و بقول معروف « مهر بگذارند و جا بگیرند».
خانم فدورووا کارشناس سیاسی در این باره گفت: رشته انرژتیک و از جمله انرژی اتمی عرصه‌ای است که توانایی رقابت روسیه در آن از دیگر کشورها بیشتر است. مسکو نمی تواند چنین فرصت خوبی را از دست بدهد. شایان ذکر است که رشته‌های مطلوب برای روسیه در همکاری با ایران – ترانسپورت، ساخت ، مدرنیزه و برقی کردن خطوط راه آهن ایران، تسخیر فضا، ارتباطات، کشاورزی و البته همکاری نظامی – فنی است. مسکو برای اینکه بازار ایران را از دست ندهد باید با توجه به اوضاع در حول تحریم‌های ضد ایرانی فعالتر عمل کند.
گفته‌های خانم فدورووا کاملا عادلانه است. باید از شرکت‌های « روس اتم» و دیگر سازمان‌ها و شرکت هایی سرمشق گرفت که مموراندوم‌ها و موافقت نامه‌های بسیاری جهت اجرای مقاصد خود به امضا رساندند که همکاری در رشته‌های گوناگونی را در بر می گیرد. این قرادادها باید از تضمینات حقوقی برخوردار شوند.
می توان با اطمینان گفت که قرارداد جدید اتمی روسیه و ایران جهشی در مناسبات دو جانبه اقتصادی شد که در حالت «خواب زمستانی» بسر می برد.
به گفته علی اکبر صالحی ، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران « این یک لحظه سرنوشت ساز در مناسبات روسیه – ایران است. روسیه با مساعدت در ساخت نیروگاه اتمی در کشور ما، به ایران کمک کرد وارد عرصه فناوری شود. قرارداد‌ها و پروژه ها، امکانات جدیدی در رشته‌های تجاری – صنعتی می گشاید. چند نکته مهم دیگر در باره معامله اتمی: اولا اجرای آن تحت کنترل کامل آژانس بین المللی انرژی اتمی انجام خواهد شد واین سازمان ضامن اجرای کارها مطابق با پیمان عدم گسترش سلاح هسته‌ای و رژیم عدم گسترش مواد هسته‌ای خواهد بود.
دوما ، فناوری مورد استفاده هنگام ساخت بلوک‌های جدید انرژی بر رآکتورهای آب سبک استوار است که بطور کلی استفاده از آنها در اهداف نظامی را منتفی می سازد.
در پایان باید این نکته را مورد تأکید قرار داد که همکاری روسیه و ایران در رشته هسته‌ای نه در تضاد بلکه در مطابقت کامل با پیمان عدم گسترش سلاح هسته‌ای و تمام قوانین بین المللی در این عرصه قرار دارد. بعلاوه ماده ۴ پیمان عدم گسترش سلاح هسته‌ای توسعه بیشتری خواهد یافت که در آن آمده است: تمام اعضای پیمان موظف می شوند به تبادل کامل اطلاعات در باره تجهیزات ، مواد، اطلاعات علمی – فنی در باره استفاده از انرژی هسته‌ای برای اهداف صلح آمیز بپردازند و از حق شرکت در چنین تبادل اطلاعاتی برخوردار می شوند».