حشیش با نام های مختلفی مانند "ماری جوانا"، "علف"، "گراس"، "بنگ" و غیره و در نزد ایرانی‌‌ها شناخته میشود. ماری جوانا شایع‌ترین ماده مورد " سوء مصرف" در جوامع غربی است . سوء مصرف تمام ترکیبات مشابه این گروه در سطح بسیار وسیعی در میان جوانان غربی دیده میشود. در هلند خرید، تولید و مصرف حشیش آزاد است. در پژوهشهای معتبر نشان داده شده است که مصرف این مواد و به خصوص تکرار مصرف آنها احتمال مصرف مواد قویتر مانند کوکایین یا هرویین را در سنین بالاتر افزایش میدهد. به عنوان مثال در یک پژوهش انجام شده، تنها کمتر از ۱% افرادی که به هیچ وجه سابقه مصرف ماری جوانا را نداشتند، به هرویین و کوکایین وابسته شده بودند. ولی از بین مصرف کنندگان ماری جوانا بعدها ۷۳% به سراغ کوکایین و ۳۳% به سراغ هرویین رفته اند.
اگرچه حشیش و مشتقات آن در روزهای نخست مصرف موجب وابستگی جسمانی نمیشوند ، ولی با مصرف پیاپی ، عدم تحمل ایجاد میکنند ( این موضوع باعث میشود که فرد معتاد، در طول روز، ساعتها وقت خود را برای کشیدن این نوع مواد صرف کند و بنابراین در کارهای روزانه‌اش وقفه و شکست ایجاد شود.)
آثار حشیش به نوع ماده مصرفی، روش مصرف، مقدار مصرف و موقعیت مصرف و اطرافیان فرد و انتظارات او بستگی دارد. در صورت تدخین آثار آن به سرعت ظاهر شده و ۳ تا ۴ ساعت باقی میماند و در حالت مصرف خوراکی، آثارش دیرتر ظاهر شده و ممکن است تا ۲۴ ساعت هم ادامه پیدا کند.
کانابیس ( گیاه حشیش) از گیاهی به همین نام به دست میآید. قدرت اثر انواع مختلف گیاهی آن به غلظت ماده ای بنام دلتا-۹ تتراه یدروکانابینول (THC) بستگی دارد. THC ماده اصلی روانگردان در کانابیس است. در هر حال بیش از ۶۰ ترکیب مولکولی دیگر در کانابیس وجود دارد که احتمالاً بی تأثیر هستند و یا تأثیر کمی بر افراد دارند.
متابولیسم و جذب THC به سرعت از ریه ها به جریان خون جذب میشود و حدود ده دقیقه بعد از کشیدن، غلظت خونی آن به حداکثر میرسد. کاهش میزان THC در خون نیز نسبتاً سریع است و بعد از یک ساعت شاید فقط ۵% تا ۱۰% سطح خونی اولیه باقی بماند. در صورتیکه THC به صورت خوراکی مصرف شود؛ جذب آن آسانتر خواهد بود و شروع اثر آن بعد از یک ساعت یا بیشتر خواهد بود. متابولیسم THC در ریه (در صورت تدخین) یا در روده (در صورت خوردن) شروع شده و سپس اکثر ا ین ماده جذب خون شده و به کبد حمل میشود.
THC در چربی قابل حل بوده و در بافت چربی ذخیره میشود و آزاد سازی تدریجی آن از بافت چربی باعث طولانی شدن اثر آن میگردد.
نیمه عمر THC در بدن از سه تا پنج روز است. سطح خونی THC شاید رابطه مستقیمی با میزان سرخوشی یا سایر علا یم آن نداشته باشد؛ بلکه بر طبق پژوهشهای انجام شده، حداکثر سرخوشی به طور معمول مدتی بعد از اینکه غلظت THC در خون شروع به کاهش کرد؛ ظاهر میشود. این موضوع نشان دهنده این است که یا برخی از متابولیتهای THC باعث ایجاد سرخوشی میشوند و یا وقتی که غلظت خونی THC کاهش پیدا میکند، سطح THC در مغز افزایش پیدا میکند.
در دهه ۹۰ گیرنده‌های کانابینوییدی در کورتکس مغز، هیپوکامپ، مخچه و غده پایه مغزی مشخص شد. تحریک هر یک از این گیرنده‌های کانابینوییدی در کورتکس باعث افکار مغشوش، در هیپوکامپ باعث حافظه مختل، و در مخچه موجب مختل شدن هماهنگی حرکتی میشود. سرخوشی به وسیله حشیش نیز با تحریک گیرنده‌های کانابینوییدی در مسیر دوپامینرژیک مزولمبیک ایجاد میشود.
ترکیب، مقدار و شیوه مصرف ماری جوانا شایع‌ترین شکل مورد استفاده کانابیس‌ها در آمریکاست. ماری جوانا شامل مخلوطی از گلهای دست چین شده و برگ‌ها و ساقه خشک شده گیاه کانابیس است.
THC موجود در ماری جوانا از ۵% تا ۱۴% متفاوت بوده و این موضوع به قسمت‌های گیاهی که در تولید ماری جوانا به کار رفته و به ویژگی‌های ژنتیکی آن گیاه بستگی دارد. THC بیش از همه در گلها و پس از آن در برگهای بالایی و سپس برگهای پایین و نهایتاً ساقه و تخم گیاه کانابیس وجود دارد.
سینسمیلا SINSEMILIA نوع بسیار قوی ماری جوانا است که قسمت اعظم آن گلهای انتخاب شده گیاه ماده کانابیس بوده و غلظت THC در آن بین ۷% تا ۱۴% یا بیشتر است. حشیش ترکیب قوی دیگر کانابیس است که از به هم فشردن و چلاندن گلهای انتخاب شده کانابیس یا شیوه دیگری که در طی آن صمغ زرد رنگ گلهای دست چین شده گیاه کانابیس بیرون بیاید، به دست میآید. رنگ حشیش بعد از خشک شدن؛ قهوه‌ای تیره میشود. آن را تدخین کرده و یا به صورت خوراکی استفاده میکنند (حتی در پختن نان قندی و در میان آن نیز حشیش را به کار می‌برند.) غلظت THCدر حشیش بین ۲% تا ۸% و گاهی ۱۰% تا ۲۰% است.
روغن حشیش ماده خالص شده از حشیش است که به وسیله یک حلال، THCو سایر کانابینوییدهای حشیش جدا شده تغلیظ میگردد. رنگ این ماده، سیاه یا قرمز است که به وسیله پایپ یا قاطی شده با تنباکوی سیگار کشیده میشود. غلظت THCدر روغن حشیش معمولاً بین ۱۵% تا ۵۰% بوده اما گاهی به بالای ۶۰% هم میرسد. فقط ۲ تا ۳ میلی گرم THCداخل وریدی باعث ایجاد اثرات سرخوشی کافی است. یک سیگار ماری جوانا شاید بین ۵ تا ۱۵۰ میلی گرمTHC داشته باشد. اما در حین مصرف شاید ۳۰% تا ۸۰% آن جذب نشود و تقریباً ۵% تا ۲۴% THCاستنشاق شده به جریان خون وارد میشود. برآورد شده است که متوسط مصرف حشیش در ایالات متحده ۵۰ میلی گرمTHC در روز و در جامائیکا یا آسیا ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی گرمTHC است. کشیدن کانابیس شایع‌ترین شیوه مصرف آن است. ماری جوانا معمولاً با سیگار مخلوط شده و کشیده میشود یا میتواند با پیپ کشیده شود. پیپ‌های مخصوصی هم برای آن وجود دارد. یک راه دیگر مصرف آن خوردن است که اثرات آن دیرتر ایجاد شده و طولانی تر باقی میماند. حتی می‌توان آن را با خمیر نان، شیرینی و کیک مخلوط کرده و بعد از پخت آن را مصرف نمود. در مصرف خوراکی اسهال، اضطراب و حملات هراس بیشتر میشود و اثرات مستی و آسیب‌های رفتاری را زیادتر میکند. کشیدن کانابیس سرخوشی ناشی از مصرف کوکایین از راه بینی را افزایش میدهد. ماری جوانا و آمفتامین‌ها فعالیت سیستم عصبی اتونوم را افزایش می‌دهند و محرک‌ها اثرات تسکین بخش و خواب آلودگی ناشی از کانابیس‌ها را از بین می‌برند. ماری جوانا میتواند باPCP یا سایر توهم زاها برای افزایش اثراتTHC مصرف شود.
كانابیس ها طیف وسیعی از اثرات شناختی، احساسی، فیزیولوژیك و رفتاری را كه به مقدار مصرف ارتباط دارند؛ ایجاد میكنند. موقعیت و حالت هم زمان مصرف كننده، تجربه قبلی مصرف كننده و انتظارات و نگرش او در ایجاد علائم مؤثر است. برای اغلب مصرف كننده ها كانابیس یك سرخوشی خفیف یا آسودگی ایجاد میكند. معمولاً كانابیس احساس سایر تجربه ها مانند گوش كردن به موسیقی، مزه غذا یا لذت از فعالیت جنسی را افزایش میدهد. درك زمان از بین میرود و معمولاً گذشت زمان طولانی تر احساس میشود. در موقعیت های اجتماعی پرحرفی و خنده بیشتر میشود اما شاید نوسان هایی در خلق ایجاد شود و افزایش توانایی های اجتماعی به خیال پردازی های درون گرایانه تبدیل شود. بی قراری و خواب آلودگی در هنگام از بین رفتن اثرات آن شایع است. از دیگر آثار مصرف حشیش، قرمزی چشم، افزایش اشتها، خشكی دهان و گاهی اضطراب و یا افسردگی است. مصرف مداوم با كانابیس میتواند باعث افزایش اضطراب، هراس و بدبینی شود. معمولاً این علایم به دنبال مصرف مقدار بیش از حد معمول یا مصرف خوراكی ایجاد میشود. افزایش ضربان قلب میتواند باعث افزایش هراس مصرف كننده شود. نوسانات فشار خون و سبكی سر و غش كردن در هنگام ایستادن ممكن است، دیده شود. اگرچه این اثرات ناراحت كننده هستند؛ اما افراد مصرف كننده منظم، به این اثرات تحمل پیدا میكنند. افرادی كه بیماری قلبی دارند معمولاً باید در مصرف كانابیس ها احتیاط كنند،. مصرف مداوم كانابیس ها حافظه كوتاه مدت و توجه فرد را مختل میكنند و بنابراین افكار و گفتار منقطع میشود و فرد جریان افكار و حرف های خود را فراموش میكند.
تحمل، محرومیت و وابستگی تحمل به بسیاری از اثرات كانابیس‌ها در مطالعات بر روی انسانها و حیوانات نشان داده شده است. در این مطالعات نشان داده شده كه مصرف گاه به گاه كانابیس تحمل قابل توجهی ایجاد نمی‌كند؛ اما مصرف روزانه مقادیر بالای كانابیس باعث تحمل به بسیاری از اثرات فیزیولوژیك شناختی و اجتماعی THC میشود. در همین مطالعات شواهدی از محرومیت در قطع ناگهانی مقادیر بالای روزانه كانابیس نشان داده شده است و بعد از گذشت ساعتها از آخرین مقدار THC، بی‌قراری درونی در افراد مصرف كننده منظم وجود داشته است. بعد از گذشت ۱۲ ساعت از آخرین مقدار مصرف THC، بی‌قراری، گرگرفتگی، بی‌خوابی، تعریق، خستگی، آبریزش بینی، اسهال(مدفوع شل)، سكسكه و بی‌اشتهایی به طور شایع به چشم می‌خورد. در مواردی رفتار غیر دوستانه و حتی رفتار پرخاشگرانه گزارش شده است؛ هر چند مواردی كه این اثرات را ایجاد كرده بودند؛ بالاست (مثلاً حدود ۲۱۰ میلی گرم در روز) اما شواهدی وجود دارد كه در صورت مصرف مزمن مقادیری همانند ده میلی گرم روزانه برای ده روز میتواند باعث ایجاد تحمل شود و علایم محرومیت قطع مصرف نیز ایجاد میشود. اما علایم محرومیت حتی با مصرف مقادیر متوسط به بالای روزانه همیشه آشكار نمی‌شود. در پژوهشی انجام شده ۱۵% مصرف كننده‌های متوسط تا شدید كانابیس، سندرم محرومیت قطع مصرف را گزارش كردند كه شامل عصبیت، بی‌قراری، اختلال در خواب و بی‌اشتهایی بود. این علایم به مدت مصرف روزانه كانابیس ارتباط داشتند. تعریق، اسهال، تهوع، استفراغ، درد عضلانی، لرزش، تحریك پذیری و اضطراب نیز در مواقع نادر و در صورت مصرف بالا و طولانی مدت كانابیس‌ها و سپس قطع ناگهانی آن می‌توانند ایجاد شوند. البته برای این ناراحتی‌ها درمان دارویی به خصوصی وجود ندارد. به عبارت دیگر درمان عمدتاً حمایتی و پرهیزی است. در واقع درمان اصلی وابستگی به كانابیس‌ها همان درمان‌های غیر دارویی نگه دارنده بعد از قطع مصرف آنها است. این موضوع مهم است كه به خاطر بسپاریم در هر حال علایم محرومیت قطع مصرف كانابیس خفیف بوده و در عرض ۸ ساعت به اوج میرسد و معمولاً ۱ تا ۳ روز به طول می‌كشد. بنابراین نیمی‌از كسانی كه برای درمان مراجعه میكنند؛ علایم محرومیتی ندارند. تشخیص وابستگی دارویی امروزه كمتر بر وابستگی فیزیكی بستگی دارد و بیشتر بر مبنای رفتاری است (یعنی بر مبنای رفتارهای ایجاد شده در اثر مصرف مواد در طول زندگی، مشكل بودن ترك یا كنترل مصرف آن و برگشت سریع وابستگی بعد از مدتی حفظ پرهیز از مصرف). فقدان علایم محرومیت قطع مصرف و تحمل، دلیل نبودن وابستگی نیست و وابستگی روانی میتواند بدون این دو نیز وجود داشته باشد. وابستگی به كانابیس‌ها یكی از شایع‌ترین وابستگی‌ها به مواد در جهان محسوب میشود. خطر وابستگی به كانابیس‌ها در مردان بیشتر از زنان است. خطر وابستگی با افزایش تعداد موارد مصرف بیشتر میشود. كشیدن حشیش همانند كشیدن سیگار میتواند خطراتی را برای انسان ایجاد كند (به خصوص در سیستم تنفس)؛ اما خطر مصرف حشیش از سیگار بیشتر است. افرادی كه حشیش مصرف میكنند؛ با تعداد كمتری سیگار حشیش و در سن كمتری (و مدت زمان كمتری) نسبت به افراد سیگاری دچار عوارض جانبی میشوند. اغلب آزمایش‌های عصبی روانی حساس، آسیب‌های كوچك اما مهمی‌را در توانایی توجه كردن، تمركز و عملكرد اجرایی مصرف كننده‌های سنگین حشیش گزارش كرده اند. چندین مطالعه انجام شده نشان دهنده تأثیر حشیش بر عملكرد شناختی فرد است. مصرف كننده با دوزهای بالا، ممكن است احساس مسخ واقعیت پیدا كند. مطالعات بر روی حیوانات نشان دهنده كاهش قدرت دفاعی و ایمنی بدن در اثر مصرف حشیش است اما در انسانها هنوز این موضوع ثابت نشده است. كشیدن حشیش در حاملگی میتواند باعث كوتاه شدن مدت حاملگی و تولد نوزاد با وزن كم شود. در مطالعه‌ای بر روی مادران مصرف كننده حشیش در طی حاملگی، افزایش خطر در ابتلا به شكل نادری از سرطان كودكان گزارش شده است؛ اما باید این موضوع در تحقیقات بیشتری نشان داده شود. مصرف حشیش میتواند مقدمه‌ای بر استفاده مواد خطرناك تر باشد. شواهدی وجود دارد كه حشیش گاهی به صورت نادر باعث سایكوز در فرد مصرف كننده میشود. گیجی، بی‌قراری، اضطراب، توهم و هذیان می‌توانند به دنبال مسمومیت با حشیش ظاهر گردند. دیگر عوارض مصرف طولانی مدت این مواد عبارت اند از : حملات هراس (Panic)، فراموشی دوره ای، زوال شخصیت (Depersonalization)، اغتشاش شعور (Deliriun) (كه غالباً به دنبال مصرف مقدار زیاد به صورت خوراكی ایجاد میشود)، اختلال در مهارت‌های حركتی (این مشكل تا پس از رفع اثرات ذهنی آن دوام می‌آورد و تا ۱۲ ساعت بعد از مصرف آن ممكن است باعث تلوتلو خوردن فرد شود)، اختلال در قاعدگی، اختلال در تعداد و فعالیت اسپرم‌ها و در موارد نادر به دنبال مصرف طولانی مدت مقادیر بالا، تشنج نیز دیده شده است.
منبع: کنگره
