امُرداد=بی مرگی و جاودانگی
مُرداد=مرگ و نيستی و ميرايی
در زبانشناسیِ تاریخی پدیده‌ای وجود دارد به نام «سنجش» که سرآغاز دگرگونی در بسیاری از واژه‌هاست. برای نمونه واژه "زمین" در آغاز "زمی" بوده ولی چون همرا با "آسمان" که آخرش "ن" دارد، به کار می‌رفته، از این همجواری تاثیر گرفته و در سنجش با این واژه یک "ن" به تهش افزوده شده و اينگونه شده "زمین" ولی این نون در ریشه‌اش وجود و معنا ندارد.
برای اَمُرداد نیز چنین رويدادی پيش آمده؛ زیرا در کنار واژه خُرداد (خورداد) قرار گرفته ولی این همجواری او را از نامیرایی، بی‌مرگی و جاودانگی به میرایی و مرگ بدل کرده است!
واژه «امرداد» (اَمِرِتات - امرتت) از سه بخش تشکیل شده:
۱- پیشوند "اَ" (ا) که سر هر وایه‌ای بیاید، معنی آن را خلاف يا وارون می‌کند.
۲- ریشه اوستایی مَر (مار) به معنی مرگ و مردن.
۳- پسوند "تات" (طاعت) که به "داد" دگرگون شده.
بنابراین "مرتات" که در زبان امروز به مرداد بدل شده، یعنی میرا و مردنی، در حالی که امرتات (امرداد) یعنی نامیرا، بی‌مرگی و جاودان.
شاید برای بسیاری این پرسش پیش بیاید که نام‌های خرداد و امرداد به عنوان دو تا از ماه‌های سال خورشیدی، در پی هم و در کنار هم نیستند و با وجود ماه تیر که در میانه آنها قرار می‌گیرد چگونه تا این اندازه همجوار شده‌اند که امرداد چنین تاثیری پذیرفته است؟
باید گفت که ماجرای امرداد و خرداد فراتر، ژرف تر و کهن‌تر از دو نام است و همنشینی آنها را باید در استوره‌های زیبای ایرانی جست و جو کرد.
امرداد و خرداد دو تن از امشاسپندانِ اهورامزدا هستند. امشاسپندان که جلوه‌های خداوند در جهان به شمار می‌آیند، جاودانان مقدسی هستند که هرکدام در رابطه با آفرینشِ یک یا چند پدیده از هستی خويشکاری‌ای (:وظیفه‌ای) دارند.
امرداد امشاسپند گیاهان را می‌رویاند و گله‌ها و رمه‌ها را افزایش می‌دهد. او می‌کوشد تا گیاهان پژمرده نشوند.
در استوره آفرینش، زمانی که اهریمن به آفرینش نخستین در جهان حمله‌ور شد، امرداد از جوهره وجودی گیاهان پاسداری کرد؛ به این گونه که گیاهِ خشک شده و آسیب دیده از سوی اهریمن را برمی‌گیرد، می‌ساید و با یاری ایزد باران در جهان پراکنده می‌کند تا بدین ترتیب رستنی‌های گوناگون در همه دنیا سر از خاک بیرون بیاورند.
از سوی دیگر خرداد امشاسپند آب را پشتيبانی می‌کند، با ایزد باران یار و همکار است و شادابی گیاهان نشانه‌ای از وجود اوست.
بنابراین عملکرد او و امرداد با هم ارتباط تنگاتنگ دارند. این دو امشاسپند زن هستند و در متن‌های کهن بيشتر به عنوان نمایندگان رویش و زندگی، نامشان در کنار هم می‌آید. این همنشینی، همان است که سبب شد امرداد به مرداد بدل و معنایش کامل دگرگون شود و مخالف.
نکته جالب توجه دیگر آن که در استوره‌ها، هر یک از این امشاسپندان، یک دشمن مستقیم دارند که این دشمنان از سوی اهریمن مامور شده‌اند تا در کار آنها کارشکنی کنند و امرداد و خرداد دشمنانشان نیز وظایف مرتبط دارند.
دشمن خرداد دیوی است به نام «تـَيـیـری» و دشمن امرداد دیو دیگری به نام «زَيـیـری». زَيـیـری کارش ساختن زهر است و تـَيـیـری باید گیاهان و دام‌ها را با این زهر بیامیزد و نابود کند.
البته خرداد و امرداد با همکاری هم، سد آن می‌شوند که جهان پژمرده و زهرآلود شود و همچنان که می‌بینیم زندگی در سراسر هستی همچنان جریان دارد.
سیمين دخت گودرزی
ويرايش: آرش افشار
ياری نامه:
- راهنمای زبان‌های باستانی؛ دکتر محسن ابوالقاسمی
- تاریخ اساطیری ایران؛ دکتر ژاله آموزگار
- فرهنگ کوچک زبان پهلوی؛ دیوید نیل مکنزی، برگردان دکتر مهشید میرفخرایی
مُرداد=مرگ و نيستی و ميرايی
در زبانشناسیِ تاریخی پدیده‌ای وجود دارد به نام «سنجش» که سرآغاز دگرگونی در بسیاری از واژه‌هاست. برای نمونه واژه "زمین" در آغاز "زمی" بوده ولی چون همرا با "آسمان" که آخرش "ن" دارد، به کار می‌رفته، از این همجواری تاثیر گرفته و در سنجش با این واژه یک "ن" به تهش افزوده شده و اينگونه شده "زمین" ولی این نون در ریشه‌اش وجود و معنا ندارد.
برای اَمُرداد نیز چنین رويدادی پيش آمده؛ زیرا در کنار واژه خُرداد (خورداد) قرار گرفته ولی این همجواری او را از نامیرایی، بی‌مرگی و جاودانگی به میرایی و مرگ بدل کرده است!
واژه «امرداد» (اَمِرِتات - امرتت) از سه بخش تشکیل شده:
۱- پیشوند "اَ" (ا) که سر هر وایه‌ای بیاید، معنی آن را خلاف يا وارون می‌کند.
۲- ریشه اوستایی مَر (مار) به معنی مرگ و مردن.
۳- پسوند "تات" (طاعت) که به "داد" دگرگون شده.
بنابراین "مرتات" که در زبان امروز به مرداد بدل شده، یعنی میرا و مردنی، در حالی که امرتات (امرداد) یعنی نامیرا، بی‌مرگی و جاودان.
شاید برای بسیاری این پرسش پیش بیاید که نام‌های خرداد و امرداد به عنوان دو تا از ماه‌های سال خورشیدی، در پی هم و در کنار هم نیستند و با وجود ماه تیر که در میانه آنها قرار می‌گیرد چگونه تا این اندازه همجوار شده‌اند که امرداد چنین تاثیری پذیرفته است؟
باید گفت که ماجرای امرداد و خرداد فراتر، ژرف تر و کهن‌تر از دو نام است و همنشینی آنها را باید در استوره‌های زیبای ایرانی جست و جو کرد.
امرداد و خرداد دو تن از امشاسپندانِ اهورامزدا هستند. امشاسپندان که جلوه‌های خداوند در جهان به شمار می‌آیند، جاودانان مقدسی هستند که هرکدام در رابطه با آفرینشِ یک یا چند پدیده از هستی خويشکاری‌ای (:وظیفه‌ای) دارند.
امرداد امشاسپند گیاهان را می‌رویاند و گله‌ها و رمه‌ها را افزایش می‌دهد. او می‌کوشد تا گیاهان پژمرده نشوند.
در استوره آفرینش، زمانی که اهریمن به آفرینش نخستین در جهان حمله‌ور شد، امرداد از جوهره وجودی گیاهان پاسداری کرد؛ به این گونه که گیاهِ خشک شده و آسیب دیده از سوی اهریمن را برمی‌گیرد، می‌ساید و با یاری ایزد باران در جهان پراکنده می‌کند تا بدین ترتیب رستنی‌های گوناگون در همه دنیا سر از خاک بیرون بیاورند.
از سوی دیگر خرداد امشاسپند آب را پشتيبانی می‌کند، با ایزد باران یار و همکار است و شادابی گیاهان نشانه‌ای از وجود اوست.
بنابراین عملکرد او و امرداد با هم ارتباط تنگاتنگ دارند. این دو امشاسپند زن هستند و در متن‌های کهن بيشتر به عنوان نمایندگان رویش و زندگی، نامشان در کنار هم می‌آید. این همنشینی، همان است که سبب شد امرداد به مرداد بدل و معنایش کامل دگرگون شود و مخالف.
نکته جالب توجه دیگر آن که در استوره‌ها، هر یک از این امشاسپندان، یک دشمن مستقیم دارند که این دشمنان از سوی اهریمن مامور شده‌اند تا در کار آنها کارشکنی کنند و امرداد و خرداد دشمنانشان نیز وظایف مرتبط دارند.
دشمن خرداد دیوی است به نام «تـَيـیـری» و دشمن امرداد دیو دیگری به نام «زَيـیـری». زَيـیـری کارش ساختن زهر است و تـَيـیـری باید گیاهان و دام‌ها را با این زهر بیامیزد و نابود کند.
البته خرداد و امرداد با همکاری هم، سد آن می‌شوند که جهان پژمرده و زهرآلود شود و همچنان که می‌بینیم زندگی در سراسر هستی همچنان جریان دارد.
سیمين دخت گودرزی
ويرايش: آرش افشار
ياری نامه:
- راهنمای زبان‌های باستانی؛ دکتر محسن ابوالقاسمی
- تاریخ اساطیری ایران؛ دکتر ژاله آموزگار
- فرهنگ کوچک زبان پهلوی؛ دیوید نیل مکنزی، برگردان دکتر مهشید میرفخرایی